مدتی از گمانه‌زنی‌ها درباره ایجاد ارز دیجیتال ملی بر پایه ریال توسط مسئولان پست بانک، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت خدمات انفورماتیک می‌گذرد؛ اما هیچکدام درباره جزئیات این ارز دیجیتال سخن نگفته‌اند. در ادامه به بررسی جزئیات و ماهیت ارز دیجیتال ایرانی یا تومان کوین می‌پردازیم.
به گزارش پایگاه خبری بانک‌مردم، طبق اظهارات مدیرعامل «شرکت خدمات انفورماتیک» طراح و توسعه‌دهنده ارز دیجیتال ملی، این ارز دیجیتال به هر میزان که بانک مرکزی تصمیم داشته باشد با پشتوانه ریال قابل صدور است و در شبکه زیرساخت بلاک‌چین خصوصی توسعه پیدا کرده و قابلیت استخراج یا ماینینگ توسط ماینر‌ها را ندارد.
ابوطالب نجفی درباره کاربرد‌های این پلتفرم گفته است:
کاربرد ارز دیجیتال ملی ایران در فاز اول به عنوان توکن و ابزار پرداخت برای تبادلات بین بانکی و در فاز دوم پرداخت‌های خرد بین افراد جامعه است. همچنین نقش بانک‌های تجاری در این ارز دیجیتال تایید تراکنش‌ها و نگهداری از دفاتر کل به شمار می‌رود.
وی همچنین از دیگر ویژگی‌های این ارز دیجیتال را توسعه Know Your Customer یا راهکار ثبت و تایید هویت بر بستر بلاک چین نام برده است؛ به صورتی که در یک شبکه همگن در سایر بانک‌ها هم قابل استفاده است.
تمام این توضیحات یعنی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به دنبال ایجاد ارز دیجیتالی است که کاربران باید آن را با پرداخت ریال از موسسات مالی دولتی با ثبت تمام اطلاعات هویتی (به اندازه اطلاعات مورد نیاز برای افتتاح حساب بانکی و حتی بیشتر) خریداری کنند و از آن برای خرید‌های خود با این توضیح که باید خرد باشد، استفاده کنند.
نکته دیگر اینجاست که این ارز مثل بیت کوین یا ارزهای دیجیتال دیگر قابلیت ماینینگ ندارد و بر اساس بلاک چین خصوصی نوشته شده است و با توجه به اینکه این ارز برای پرداخت در مجاری قانونی طراحی شده متحمل مالیات برای پرداخت‌کننده خود هم هست.
کاربر در این فضا هیچ اطلاعی از دیگر تراکنش‌های انجام شده ندارد و تنها حاکمیت می‌تواند آن را رصد کند.
غیرمتمرکز بودن
اصلی‌ترین خاصیت ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز بودن آنهاست؛ با وجود اینکه ارز دیجیتال ملی بر بستر بلاک چین عرضه شده، اما بلاک چین استفاده شده در آن به صورت خصوصی است که مدیریت آن را متمرکز و وابسته به یک قدرت مطلق می‌کند.
این یعنی تایید تراکنش‌ها، صلاحیت خرید و فروش، ارائه کیف پول‌ها و بستر‌های پرداخت باید تحت نظارت شبکه بنیان‌گذار بلاک اصلی باشد. ارزهای دیجیتال رایج در این موضوع برعکس ارز دیجیتال ملی رفتار می‌کنند، این یعنی آن‌ها با نفی تمرکز تمام موضوعات تایید تراکنش، ارائه کیف پول، بستر‌های پرداخت و… را برعهده کاربران خود گذاشته‌اند.
همین غیرمتمرکز بودن، توسعه بدون مرز را می‌تواند برای کاربران ایجاد کند؛ بر این اساس به طور استاندارد ارزهای دیجیتال باید قابلیت ارزکاوی داشته باشند؛ به این صورت که هر تراکنش باید توسط کاربر سومی غیر از گیرنده و فرستنده تایید شود.
این اقدام برای این شخص سوم آورده درون سیستمی هم دارد. این یعنی هر شخص می‌تواند درآمدی از ارزهای دیجیتال داشته باشد.
غیرحاکمیتی بودن
برخی کارشناسان اصلی‌ترین رغبت مردم به ارزهای دیجیتال را غیرحاکمیتی بودن آن می‌خوانند. اینکه تراکنش‌های مالی شما را هیچ قدرتی چک نمی‌کند یا حتی برای گرفتن امتیازی مانند تسهیلات احتیاجی به تایید نهاد حاکمیتی بانک مرکزی نیست از جذاب‌ترین نکات ارزهای دیجیتال برای مردم است.
این دموکراسی بی‌اندازه پولی به قدری برجسته است که حتی رو آوردن به ارزهای دیجیتال را یکی از نشانه‌های مخالفت با قدرت مرکزی اقتصاد یک کشور می‌دانند.
ارزهای دیجیتال با فناوری بلاک چین سبب می‌شوند هیچ فرد یا نهادی نتواند شبکه را به خواست خود اداره کرده یا تغییر دهد. در واقع حفاظت از شبکه بر دوش تک تک کاربران قرار دارد. حال تصور کنید ارز دیجیتال ملی ایران به صورت مستقیم توسط بانک مرکزی راهبری می‌شود، به طور قطع بدبینی‌های مردم را در پی خواهد داشت.
طی سال‌های گذشته رواج پرحجم صندوق‌های تسهیلات محلی در ایران نشان داده است مردم دل خوشی از بانک‌ها برای گرفتن تسهیلات ندارند و ایجاد یک بستر غیررسمی شفاف می‌توانست حجم بالای نقدینگی را به خود جذب کند که این موضوع به طور حتم با ارز دیجیتال ملی رخ نمی‌دهد.
قابلیت نقد شدن و انتقال آسان
یکی دیگر از ویژگی‌های ارزهای دیجیتال قابلیت تبدیل شدن آن‌ها به ارزهای رایج است؛ برای مثال اگر یک شهروند نروژی بخواهد در ایران از بیت کوین استفاده کند با وجود اینکه ارزهای دیجیتال در ایران غیرقانونی است، اما در نهایت می‌تواند با کمی پرس‌و‌جو یک شهروند ایرانی را که مخاطب محصولات بین‌المللی است پیدا کند و بیت‌کوین خود را به وی بفروشد، اما اساسا ارز دیجیتال ملی ایران آن هم بر پایه ریال چنان قابلیتی نخواهد داشت؛ ریال ایران قابلیت خرید و فروش در بازار‌های جهانی را ندارد چه برسد به ارز دیجیتالی که بخواهد بر پایه آن صادر شود.
ارزش وابسته تراکنش‌ها
ارزهای دیجیتال به گونه‌ای هستند که ارزش آن‌ها بر اساس میزان مقبولیت و تعهد کاربران آن تعیین می‌شود، اما ارز دیجیتال ملی بر اساس قدرتی هم‌ردیف ارزش ریال ارزش‌گذاری می‌شود. نکته اصلی اینجاست که ارزش ارز دیجیتال ملی هم با ریال جابه‌جا خواهد شد، این یعنی متغیر‌های ارز دیجیتال ملی به کلی با متغیر‌های ارزهای دیجیتال رایج تفاوت دارد.
مزیت‌های ارز دیجیتال ملی ایران
در پایان باید اشاره‌ای هم به مزایای استفاده از تومان کوین در اقتصاد ایران بکنیم. ایجاد ارز دیجیتال ملی اولین گام از حرکت نظام بانکداری ایران به سمت فناوری بلاک چین است که از این منظر این موضوع می‌تواند برای آینده بانکداری ایران آورده فراوانی داشته باشد.
از مزایای دیگر تومان کوین می‌توان به کاهش استفاده از پول کاغذی، قابلیت جذب سرمایه‌گذاری و مدیریت نقدینگی جاری در اقتصاد و ایجاد بستر KYC روی بستر بلاک چین اشاره کرد.
