شاید حتی خود ساتوشی ناکاموتو (خالق یا خالقان ناشناس بیت کوین) در همان ابتدای کار فکر نمی‌کرد اختراعش چیزی فراتر از «اولین ارز دیجیتال نوین جهان» یا «صرفا یک پول اینترنتی با ویژگی رمزنگاری امنیتی» با ذخیره‌ی قابل اثبات باشد که انگیزه‌ای برای امنیت شبکه‌ی مالی غیرمتمرکز ایجاد می‌کند.
امروزه پس از گذشت یک دهه، روشن است که اختراع ناکاموتو نمونه‌ای کاملا جدید برای ایجاد ارزش و انجام معاملات از طریق نوآوری به‌شمار می‌رود، یعنی چیزی که ما در حال حاضر آن را دارایی دیجیتال (cryptoasset) می‌نامیم. در این مطلب، به بررسی روند پیدایش توکن‌ها و دلایل ایجاد آنها می‌پردازیم.
توکن‌ها
توکن‌ها یا توکن‌های پروتکل، ارز دیجیتال نیستند، زیرا یک بلاک چین جداگانه ندارند. می‌توان گفت که توکن‌ها فقط دارایی دیجیتال هستند نه ارز دیجیتال. توکن‌ها روی بلاک چین یا دفتر کل توزیع شده‌ی ارزهای دیگر قرار می‌گیرند. توکن‌ها هم مانند ارزهای دیجیتال هر شبکه به‌عنوان وسیله مبادله می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند اما مانند ارزهای دیجیتال استخراج نمی‌شوند.
توکن‌ها ابتدا روی بلاک چین یک ارز دیجیتال ساخته می‌شوند تا توسعه دهندگان وقت کافی برای ساخت بلاک چین خودشان داشته باشند و در نهایت توکن‌ها را به بلاک چین خودشان منتقل کنند و آنها به ارز دیجیتال تبدیل شوند. به عنوان مثال ترون در ابتدا یک توکن روی اتریوم بود اما حالا بلاک چین خودش را دارد. ایاس (eos) هم همینطور.
آلت‌کوین‌ها
لایت کوین، دارک کوین و تعداد زیادی از ارزهای دیجیتال مشابه با کپی کردن کدهای منبع باز بیت کوین و اضافه‌کردن ویژگی‌های جدید مانند سرعت و حریم خصوصی یا با تغییر ویژگی رمزنگاری آن توانستند ارزهای دیجیتال جدیدی ارائه کنند که به آنها آلت کوین (alt-coin) گفته می‌شود. به طور کلی به ارزهای دیجیتال پس از بیت کوین آلت‌کوین می‌گویند که به معنای سکه جایگزین است زیرا آلت‌کوین‌ها برای رقابت با بیت کوین آمده‌اند. بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ صدها نوع از این توکن‌ها پدیدار شدند و بسیاری از آنها صدها میلیون دلار از سرمایه‌ی بازار سود بردند.
بسیاری از ارزهای دیجیتال پس از بیت کوین در زمستان ارزهای دیجیتال (cryptowinter) در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ که سرمایه‌گذاری بازار روی همه‌ی دارایی ها افت کرد، نابود شدند. اما تعداد انگشت شماری که باقی ماندند ارزش بسیار زیادی پیدا کردند. با این‌حال، توجه داشته باشید که حتی بیت کوین هم هنوز به طورکامل به‌عنوان یک «ارز» پذیرفته نشده است. به همین دلیل ترجیح می‌دهیم از اصطلاح «توکن پروتکل» یا «توکن شبکه» برای توصیف توکن‌هایی که روی بلاک چین و دفتر کل توزیع شده (که هدف‌شان فی‌نفسه ایجاد پول دیجیتال نیست) قرار دارند استفاده کنیم (مانند اتر متعلق به شبکه‌ی اتریوم که در ادامه توضیح خواهیم داد).
سومین موج توکن‌ها، مسترکوین (Mastercoin) و کالرد کوین‌ها (colored coins) بودند که به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ وارد بازار شدند.
هدف مَسترکوین این بود که به عنوان پروتکل استاندارد امن و غیرمتمرکز، روی لایه‌ی دوم شبکه‌ی بیت کوین برای دارایی‌های هوشمند و ارزهای مجازی اجرا شود.
کالرد کوین‌ها با این هدف ایجاد شدند که بین دارایی فیزیکی با آدرس‌های روی شبکه‌ی بیت کوین ارتباط برقرار کنند. این اولین اقدام برای ایجاد دارایی‌های فیزیکی توکنی بود. درست است که این توکن‌ها خودشان بلاک چین جداگانه ندارند و از بلاک چین ارزهای دیجیتال دیگر استفاده می‌کنند، اما ارزش آنها به ارزش دارایی‌های آفلاین مانند پول یا اموال فیزیکی وابسته است.
در حالی که هیچ یک از فناوری‌های فوق نتوانستند آن‌طور که باید و شاید به اهداف‌شان دست یابند، مسترکوین توانست اولین ارز دیجیتال باثبات به نام تتر را راه‌اندازی کند (پشتوانه‌ی تتر پول رسمی است و قیمت آن همواره ثابت و معادل یک دلار است).
همچنین بخوانید: سال ۲۰۱۸، سال ارزهای دیجیتال با ثبات
هدف از ایجاد تتر، کاهش نوسانات قیمت بود که یکی از ویژگی‌های اصلی بسیاری از توکن‌ها است. تا کنون تلاش‌های دیگری نیز برای ایجاد ارزهای باثبات انجام شده است که آنها نیز با پشتوانه‌ی فیات به روش توزیع شده‌تر ایجاد شدند. از نمونه‌های اصلی این نوع ارز می‌توان به MakerDAI که از سیستم CDP (collateralized debt positions) استفاده می‌کند و Basis که مانند یک بانک مرکزی غیرمتمرکز طراحی شده است، اشاره کرد.
اتریوم یک پلتفرم ارز دیجیتال مبتنی بر بلاک چین است که ارز دیجیتال بومی آن اتر نام دارد. اتریوم در سال ۲۰۱۳ به بازار معرفی شد و در ۲۰۱۵ انتشار یافت.
در ادامه بخوانید: داستان پیدایش اتریوم
اتریوم توانست پتانسیل تعیین‌شده توسط فناوری‌های پیشین را به‌خوبی تشخیص دهد و توکن‌های رمزپایه را به دسته‌ای از دارایی‌های جدید تبدیل کند. مهم‌ترین نوآوری اتریوم، طراحی زبان برنامه‌نویسی برای قراردادهای هوشمند بود. قراردادهای هوشمند پروتکل‌های مخصوصی هستند که بدون نیاز به واسطه و فقط با توافق طرفین، معاملاتی را که به صورت کدهایی نوشته شده است به‌شکل خودکار اجرا می‌کنند.
اتریوم نیز مانند مسترکوین به توکن‌های جدید امکان می‌دهد از بلاک چین آن استفاده کنند و نیازی به بلاک چین جداگانه نداشته باشند. اما برخلاف مسترکوین که پروتکل آن از لایه‌ی دوم استفاده می‌کرد و سرعت پایینی داشت، بلاک چین اتریوم با سرعت زیادی که دارد و با قراردادهای هوشمند به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند از یک سو به آسانی توکن‌های جدیدشان را ایجاد کنند و از سوی دیگر بتوانند نرم‌افزارهای غیرمتمرکز (dApp) را طراحی کنند.
آئوگر، اولین برنامه روی اتریوم که دارای توکن بود
یکی از اولین برنامه‌های کاربردی که روی اتریوم طراحی شد، آئوگر (Augur) بود که یک پلتفرم غیرمتمرکز برای پیش‌بینی (شرط‌بندی) در بازار بود.
آئوگر در سال ۲۰۱۴ یکی از اولین توکن‌های کاربردی (utility tokens) را راه‌اندازی کرد. درست همانند دارایی فیزیکی توکنی، این توکن نیز بلاک چین مجزا ندارد اما برنامه‌هایی که از آن استفاده می‌کنند می‌توانند به روش غیرمتمرکز کار کنند.
نماد توکنِ آئوگر REP است. کسانی‌که توکن آئوگر دارند می‌توانند از آن برای گزارش نتایج شرط‌بندی‌ها استفاده کنند. آئوگر در ازای آن بخشی از کارمزد تراکنش‌های مربوط به این برنامه‌های غیرمتمرکز را از این افراد دریافت می‌کند و سامانه‌ی غیرمتمرکزی برای نتایج رویدادها ایجاد می‌کند.
تاکنون توکن‌های کاربردی مختلفی برای تسهیل قدرت محاسباتی (توسط پلتفرم گولم)، تبلیغات (توسط پلتفرم Basic Attention Token) و پروتکل غیرمتمرکز برای مبادله‌ی توکن (توسط پلتفرم ۰x) به وجود آمده‌اند.
محبوبیت روزافزون توکن‌های کاربردی به عنوان سازوکار جذب سرمایه، منجر به پیدایش مفهوم عرضه اولیه سکه (ICO) در سال ۲۰۱۷ شد.
اولین داوطلبان عرضه اولیه سکه مسترکوین، اتریوم و آئوگر بودند. این فرصتی برای عموم مردم بود که در ازای سرمایه‌گذاری‌شان در انتشار یک توکن جدید مشارکت داشته باشند.
نگرانی‌هایی که درباره‌ی انتشار توکن‌ها و احتمال نقض قوانین امنیتی از جانب آنها وجود دارد و نیز ظرفیتِ این فناوری‌ها برای ایجاد شکلی از تبادل ارزش که کم اصطکاک‌تر، نقد شونده‌تر و شفاف‌تر باشد، سبب شد زیر مجموعه‌ی جدیدی از دارایی‌های واقعی ایجاد شود که به آن «اوراق بهادار توکنی» یا «توکن اوراق بهادار» می‌گوییم.
این توکن‌ها ارزش‌شان را از دارایی‌های خارجی و قابل خریدوفروش می‌گیرند و بنابراین تحت مقررات اوراق بهادار هستند. اولین اوراق بهادار توکنی، BCAP بود که شرکت بلاک چین کپیتال (که شرکتی با سرمایه‌گذاری خطرپذیر است) در اوایل سال ۲۰۱۷ آن را طراحی کرد. این توکن نماینده‌ی یک شرکت سهامی با مسئولیت محدود دارای صندوق سرمایه‌ی خطرپذیر است و هر توکن BCAP معادل یک سهم واحد است (در زمان انتشار معادل یک دلار بود).
از آن زمان تا کنون اوراق بهادار توکنیِ متعددی برای ارزش سهام شرکت‌هایی مانند دوکومو (Docomo)، اسپین (استارتاپ اجاره‌ی اسکوتر)، پلتفرم کداک‌کوین و نظایر آنها صادر شده‌اند. این توکن‌ها می‌توانند دارایی‌های فیزیکی دیگر مانند املاک و مسکن را نیز پوشش دهند. اتریوم نیز توکن دیجیکس دائو (DigixDAO) را با پشتوانه‌ی طلا روی بلاک چین خودش ایجاد کرد.
دارایی‌های کلکسیونی
جدیدترین توکن ایجاد شده، توکن غیرقابل تعویض (NFT) است. این توکن مشابه توکن‌های کاربردی و اوراق بهادار توکنی است، با این تفاوت که در این مورد هر توکن منحصر به فرد است و نمی‌تواند با چیزی مبادله شود. شناخته‌شده‌ترین آنها، کریپتوکیتی‌ها هستند (کریپتوکیتی نوعی بازی مجازی کلکسیونی است که مشابه کارت‌های بیسبال قابل مبادله در دهه‌های گذشته است).
ارزش توکن‌های غیرقابل‌تعویض به‌دلیل ویژگی کمیابی آنها است، درست مانند بیت کوین که به تعداد محدودی عرضه می‌شود. این توکن‌ها برای پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای در بازی‌های ویدیویی و نظایر آنها کاربرد دارند.
بیت کوین به‌تنهایی یک مفهوم انقلابی بود؛ نوعی پولِ مبتنی بر ریاضی است و ذخیره‌ی ارزشی که نه تحت کنترل بانک است و نه دولت. حتی اگر هیچ نشانی از هیچ توکنی باقی نماند، اختراع ساتوشی ناکاموتو همواره به‌عنوان جرقه‌ای که توانست تحولی در جهان ایجاد کند و نیز تعریف جدیدی که از مسائل مالی ارائه کرد باقی خواهد ماند. بیت کوین به ما معنای جدیدی از ارزش را در عصر دیجیتال ارائه داده است.
