طی یک سال گذشته، شاهد حجم زیادی از کلاهبرداری‌ها در دنیای نه چندان قانونمند ارزهای دیجیتال بودیم. بااین‌حال، بسیاری بر این باور بودند که یک شرکت سوئیسی شکلی قانونمندتر و سالم‌تر از بسیاری از پروژه‌های دیگر در این حوزه را دنبال می‌کند.
شرکت انویون (Envion) امسال ۱۰۰ میلیون دلار از سرمایه‌گذاران دریافت کرد. این شرکت پروژه‌ای برایارائه‌ی انرژی پاک به رایانه‌های حاضر در شبکه بیت کوین (یعنی همان ماینرها) را دنبال می‌کرد. این پروژه با همکاری گروهی از فعالان کسب‌وکار و نیز سیاستمداران آلمانی و همچنین یک مؤسسه آموزش عالی از سرزمین ژرمن‌ها همراه بود. مدیران این شرکت همچنین اعلام می‌کردند که کاملا از قوانین سوئیس و نیز ایالات متحده پیروی خواهند کرد.
پروژه ارائه انرژی پاک به ماینرها
اما انویون نیز مانند بسیاری از پروژه‌های دیگرِ مرتبط با فناوری ارزهای دیجیتال که حجم زیادی از سرمایه را از طریق عرضه اولیه سکه (ICO) جذب کرده‌اند، اکنون با مشکلاتی جدی در مسیر اجرایی کردن آن روبرو شده است. بنیانگذاران این پروژه یکدیگر را به کلاهبرداری محکوم می‌کنند.
آدم الفاروق که جوانی ۲۹ ساله و اهل مراکش است می‌گوید:
نه تنها خودم ۳۰۰۰ دلار روی پروژه‌ی انویون سرمایه‌گذاری کرده‌ام، بلکه دوستان و اقوامم را نیز به این کار تشویق کرده‌ام. می‌دانم که بیشتر پروژه‌هایی که اقدام به عرضه اولیه سکه می‌کنند یا کلاهبرداری هستند یا اینکه نمی‌توانند وعده‌های خود را عملی سازند. اما فکر می‌کردم انویون با همه‌ی آنها متفاوت باشد.
تجربه‌ی انویون به خوبی گویای آن است که اوج‌گیری ناگهانی ارزهای دیجیتال امکان دسترسی مستقیمِ صاحبان پروژه‌ها به سرمایه‌گذاران، آن هم بدون نظارت نهادهای قانونی را فراهم کرده است. البته این دسترسی ساده و تقریبا بی‌دردسر تاکنون پیامدهای بسیار ناخوشایندی را برای بسیاری از سرمایه‌گذاران به همراه داشته است.
از سال گذشته تا کنون، الگوی تأمین مالی استارتاپ‌ها براساس عرضه اولیه سکه به‌شکل جدی در دنیا مطرح شد. این در حالی است که پیش از آن هرگز چنین الگویی سابقه نداشت. در سال ۲۰۱۷، پروژه‌های مختلف بیش از ۵ میلیارد دلار سرمایه از همین طریق جذب کردند.
بیشتر پروژه‌ها از طریق فروش یک نوع ارز دیجیتال جدید سرمایه‌ی مورد نیاز خود را جذب می‌کنند. از این ارزهای دیجیتال به‌عنوان شیوه‌ی پرداخت روی نرم‌افزاری که استارتاپ موردنظر قصد طراحی و عرضه‌ی آن را دارد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سرمایه‌گذاری به این امید صورت می‌گیرد که با گسترش استفاده از نرم‌افزار، ارز دیجیتال جدید مرتبط با آن نیز ارزشمندتر شود.
مشکل اینجاست که به خاطر ساختار پیچیده و نیز سرعت ارائه‌ی پروژه‌های جدید برای عرضه اولیه سکه، تشخیص پروژه‌های خوب از پروژه‌های بد حتی برای کسانی که به شکلی جدی در دنیای ارزهای دیجیتال حضور دارند دشوارتر شده است.
سیف شیشکلی (مشاور انویون در امارات متحده عربی) می‌گوید:
ساختار عرضه اولیه سکه با هدف حذف واسطه‌ها و ایجاد فرصت‌های جدیدِ سرمایه‌گذاری مطرح شد. اما نبودِ مقررات که آن هم به خاطر تازگی پدیده‌ی عرضه اولیه سکه است، سبب شده است این الگو ریسک به‌مراتب بیشتری نسبت به محیط‌های دارای مقررات مشخص داشته باشد.
کشورهای مختلفی تاکنون اقداماتی جدی را برای ایجاد مقرراتی شفاف در زمینه‌ی عرضه اولیه سکه به انجام رسانده‌اند. برای نمونه دولت چین در سال ۲۰۱۷ هرگونه اقدام به تعریف پروژه برای عرضه اولیه سکه را ممنوع کرد. همچنین کمیسیون امنیت و تجارت ایالات متحده نیز به نظارت بسیار دقیق در این حوزه پرداخته و حتی اخطارهایی به چندین پروژه‌ی این چنینی داده است.
اما مقامات دولتی تاکنون فقط جلوی چند مورد عرضه اولیه سکه را گرفته‌اند و این الگوی تأمین سرمایه با شدتی باورنکردنی پیش می‌رود. در چند ماهه‌ی نخستِ سال ۲۰۱۷ مبلغی برابر با کل مبلغ جمع‌آوری شده در این سال با استفاده از شیوه‌ی عرضه اولیه سکه جذب استارتاپ‌ها شد.
انویون در ابتدا سعی کرد خود را از انبوه پروژه‌های کلاهبردارانه‌ی عرضه اولیه سکه که در سال ۲۰۱۷ وارد میدان شده بودند متفاوت جلوه دهد.
کریس فاف (Chris Pfaff) سخنگوی انویون در ایمیلی که سال گذشته ارسال کرد اعلام داشت که قراردادهایی با شرکت آی‌بی‌ام و نیز حاکم دبی امضا کرده است. بااین‌حال، او مدتی پیش گفت که این قراردادها هرگز اجرایی نشدند.
انویون اعلام کرد از پولی که از سرمایه‌گذاران جمع‌آوری کرده است، برای راه‌اندازی یک سری «ریگ قابل جابه‌جایی استخراج» بیت کوین استفاده می‌کند. ریگِ استخراج به معنای مجموعه‌ای از رایانه‌های به‌هم متصل است که ضمن انجام محاسبات پیچیده می‌توانند بیت کوین‌های جدیدی به دست آورند. این ریگ استخراج را می‌توان از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر برد. به این ترتیب امکان جابه‌جایی این مجموعه بین منابع مختلف تأمین برق که با محیط زیست سازگار هستند فراهم می‌شود. انویون اعلام کرد افرادی که توکن‌های جدیدش را می‌خرند بخشی از بیت کوین‌های استخراج شده را دریافت خواهند کرد.
بنیانگذاران انویون پنج یا شش برنامه‌نویس و بازاریاب هستند و این شرکت را در سوئیس تأسیس کردند. آنها می‌گویند از همه‌ی مقررات مربوطه پیروی می‌کنند. تیم انویون در یکی از پست‌های خود در وب‌سایت مدیوم نوشت:
از آن‌جا که همه‌ی نهادهای تنظیم مقررات مرتبط با فعالیت‌های مالی در سراسر دنیا به‌سوی تدوین قوانینی برای عرضه اولیه سکه و صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران حرکت کرده‌اند، انویون در زمینه‌ی پیروی از مقرراتِ خرید عمومی الگویی برای سایرین است و شفافیت و یکپارچگی بازارهای سنتی مالی را در خود جای داده است.
اما لورانت مارتین (Laurant Martin) که سخنگوی جدید انویون است بر این باور است که مشکلات حتی پیش از جذب سرمایه در این شرکت آغاز شده بود. ظاهرا اختیارات گسترده‌ای که مدیر انویون به فردی به نام ماتیاس وستمن (Matthias Woestmann) داده بود مشکل اصلی بوده است. به‌نظر می‌رسد بنیانگذاران انویون اختیار مدیریت سرمایه‌ی جذب‌شده را به صورت موقت به آقای وستمن سپردند. او نیز پس از گذشت مدتی نپذیرفت که اختیارات موقت خود را دوباره به بنیانگذاران واگذار کند. به‌این‌ترتیب، مدیریت نحوه‌ی مصرف سرمایه‌ی جذب‌شده از دست بنیانگذاران شرکت انویون خارج شد.
مارتین می‌گوید:
مشکل ایجاد شده به خاطر ساختار عرضه اولیه سکه نبود، بلکه نتیجه‌ی تاکتیک وستمن و خودداری او از واگذاری مجدد مالکیت سهام شرکت به بنیانگذارانش بود.
اما ماتیاس وستمن نیز حرف‌هایی برای گفتن دارد. او در یک مصاحبه اعلام کرد به این دلیل کنترل شرکت را به دست گرفت که بنیانگذارانش حجم بیش از اندازه‌ای توکن انویون ایجاد کردند تا به‌این‌ترتیب خودشان هم به ثروتی دست یابند. البته بنیانگذاران انویون این ادعا را رد می‌کنند. گفتنی است آقای وستمن به تازگی کوشیده است این شرکت را به افرادی دیگر بفروشد.
مایکل لاکو، یکی از بنیان گذاران استارت‌آپ انویون
بیشتر سرمایه‌گذاران انویون که در کانال اطلاع‌رسانی این شرکت در تلگرام حضور دارند علیه آقای وستمن موضع گرفته‌اند و می‌گویند او یا باید محصول وعده داده شده را بسازد یا اینکه سرمایه‌ی جذب‌شده را بازگرداند. در این میان، برخی از سرمایه‌گذاران عمده که حجم زیادی سرمایه را به انویون داده بودند اعلام می‌کنند که به بنیانگذاران این شرکت نیز هیچ اعتمادی ندارند. آنها می‌گویند هم‌اکنون فردی به نام مایکل لاکو (Michael Luckow) به عنوان نماینده‌ی بنیانگذاران معرفی شده است که اصلا نامی از او در فرآیند جذب سرمایه برده نشده بود.
این سرمایه‌گذاران همچنین از این انتقاد دارند که بنیانگذاران بدون اینکه هیچ نوع اطلاعاتی درباره مشکلات درون‌سازمانی و اختلافات موجود ارائه کنند، فقط به فراخوان جذب سرمایه پرداختند. همچنین مدارکی به دست آمده که نشان می‌دهد برخی از بنیانگذاران انویون پیش از اینکه اخبار ناخوشایند مربوط به این مشکلات عمومی شود، توکن‌های خود را در بازار فروختند.
پیتر کوزاک ۴۷ ساله و اهل سوئیس یکی از این سرمایه‌گذاران است. او مبلغ ۵۵ هزار دلار را روی انویون سرمایه‌گذاری کرده بود. آقای کوزاک می‌گوید:
این وضعیت ترسناک‌ترین شرایطی است که یک سرمایه‌گذار می‌تواند در آن قرار گیرد. به نظرم هر دو طرف در این مسأله مقصر هستند. پرسش‌های زیادی وجود دارد و هیچ پاسخی نیز برای آنها نیست.
آقای مارتین در پاسخ به ابهامات بالا می‌گوید که بنیانگذاران برای پرداخت هزینه‌های انویون مجبور به فروش توکن‌های خود شدند و آقای لاکو نیز تا هنگام عرضه اولیه سکه تمایلی نداشت در این میان نقشی عمومی را ایفا کند.
البته هنوز این امکان وجود دارد که سرمایه‌گذاران بتوانند بخشی از پول خود را پس بگیرند. آقای وستمن می‌گوید که هنوز کنترل بیشترِ پول انویون در بانک در اختیار اوست و بخشی دیگر از این پول نیز در اختیار بنیانگذاران این شرکت است. براساس ادعای آقای وستمن، سرمایه‌ی موجود فقط ۵۰ میلیون دلار است (یعنی نصف ۱۰۰ میلیون دلاری که بنیانگذاران این شرکت ادعا می‌کنند جذب کرده‌اند). آقای وستمن می‌گوید رقمِ ادعایی توسط بنیانگذاران انویون کذب است. افزون بر این، قیمت رو به کاهشِ ارزهای دیجیتال سبب کاهش ارزش توکن‌های مختلفی شده است که انویون در اختیار دارد.
جسیکا اسمیت ۲۱ ساله از انگلستان که ۲۸ هزار دلار، یعنی تمام پولی که طی ۲ سال گذشته از فعالیت تمام وقت در بازار ارزهای دیجیتال و خریدوفروش آنها به دست آورده بود را بر روی انویون سرمایه‌گذاری کرد. او که اکنون بخش قابل توجهی از پس‌انداز خود را از دست داده، می‌گوید به دنبال یافتن شغل جدیدی است. خانم اسمیت می‌گوید:
این تجربه برایم بسیار دردناک بود!
